>>Beta'dan Finale>>
- Mac OS 1.0-5.0 -
- Klasik Mac OS Devri #1-
macOS... Birçok kişiye göre yeryüzünde ki en gelişmiş işletim sistemi. Ben neredeyse 20 yıldır Windows kullanıyorum. İlk Windows 98 ile başlayan bu macera, şu an Windows 10 ile devam ediyor. Türkiye'de yaşadığım için öyle Apple'ın bilgisayarları ile çok içli dışlı olamadım her insan gibi. Öyle ki macOS ile Tiger zamanında tanışmıştım. İlk tanıştığım da ise işte bu dedim. Çünkü gerçekten Windows XP ilk tanıştığım sürüm olan Tiger'ın yanında aşırı amatörce ve berbat duruyordu. Aqua arayüzüne ilk görüşte vuruldum diyebilirim.
Beta'dan Finale serilerimiz de hep Windows odaklı gitmiştik. Windows'un herhangi bir sürümünün gelişim sürecini incelemiştik. macOS sürümlerinin gelişim süreçlerini pek bilemediğimiz için onlarla ilgili bir yazı yazmamıştım. Ama macOS ile ilgili yazılar da yazmak istediğim için küçük bir konsept değişikliğine gidiyorum. Bu sefer System Software 1.0'dan macOS Monterey'e kadar tüm sürümleri inceleyeceğiz. Yani aslında sizlerle beraber evrimini göreceğiz macOS'un. Fazla lafa söze gerek yok. Biz yazımıza başlayalım.
| Yıl 1984: Macintosh Tanıtımı |
İşte Macintosh, grafiksel tabanlı işletim sistemi ile yepyeni bir çağın başlangıcını aralamıştı. Tanıtımında Macintosh 128K hoparlöründen çalan müzikte bunu doğruluyordu. İnsanlar bu yeni işletim sistemi ve makine için sabırsızlanıyordu. Hantal ve DOS tabanlı IBM PC'lerden, taşınabilir ve grafiksel tabanlı bir işletim sistemine sahip makinelere geçiş yapmak isteyen binlerce insan vardı. Ki Macintosh piyasaya çıktığında büyük başarı yakaladı. İşte macOS'un macerası da tam bu noktada başladı. Bu arada tanıtımda Macintosh'un konuştuğunu gören seyircilerde epey şaşırmakta. Siri'nin büyükbabası diyebiliriz bu konuşan Macintosh'a. Evilol
| Macintosh System Software 1.0 |
Öncelikle bu bölümde ilk beş klasik sürümü inceleyeceğimizi belirteyim. Bunlardan tabii ki ilk olan ile başlıyoruz incelememize. Öncelikle bir kendimizi 1984 yılında hayal edelim. MS-DOS kullanıyoruz. Ve birden bize Macintosh hediye geliyor. Sonra açıyorsunuz ve karşınıza bu ekran geliyor. Ne düşünürdünüz? Ben açıkçası böyle ferah bir arayüzü alnından öperdim direkt. 1984 yılı için çok iyi bir arayüzü var. Bir tane menü çubuğu ve masaüstü var sadece. Bu tasarım halen daha devam ediyor. Sadece Dock falan eklendi bu sürede. O dönemler ilk kez kullanacak kişilerin alışması adına kolay kullanılabilen bir arayüze sahip.
Çıkış tarihi 18 Ocak 1984'müş. Yani şu an sizlerle 37 yıllık bir işletim sistemine bakıyoruz. Çok ama çok uzun bir süre.
Apple logosuna tıklayınca bir menü açılıyor. Bu menüde alarm, hesap makinesi, kontrol paneli, klavye, not defteri, bulmaca oyunu ve karalama defteri olmak üzere 7 tane uygulama var yerleşik. İlk olarak alarm uygulamasına bakalım. Dönemi için son derece basit. Üç tane sekmesi var. Birinci olan saati ayarlamak için, ikinci olan takvimi ayarlamak için, üçüncü olan ise alarm kurmak için var.
Hesap makinesine baktığımız da ise yine dönemi için şık ve anlaşılır bir arayüzü var. Skeuomorphism kullanılmış siyah beyaz olmasına rağmen. Butonların altında 3D gibi gözükmeleri için bir gölge var fark ederseniz.
Gelelim klavyeye. Bunun ne olduğunu halen çözemedim. Ama sanırım bir tür ilkel ekran klavyesi olsa gerek. Klavyenizden bir şeyler yazabiliyorsunuz buraya.
Not almak için bir not defteri uygulaması da var. Lakin not alamıyoruz. Not almak için tıkladığımda tepki vermiyor. İlginç.
Bir de içerisinde bulmaca oyunu da geliyor. Lakin bu nasıl bir bulmacadır böyle? Bizden neyi bulmamızı istiyorlar, pek anlayamadım.
Kontrol paneli de o dönem için geniş denebilecek birçok seçeneğe sahip. Ses ayarlama, tarih ve saat ayarları, fare tıklama hızı, fare hızlanma ayarı ve arka plan desenini düzenleme gibi birçok ayar var. İsterseniz kendi arka plan deseninizi yapma seçeneği de kişiselleştirme açısından o dönem için büyük özellik. Evilol
Bu karalama defteri adında ki uygulamada ise resimler falan var. Sanırım o dönemin fotoğraf düzenleme yazılımlarında yaptığınız bazı şeyleri kopyalayıp saklamak için konulmuş bu uygulama. Onun dışında resimde nedense Android'e çok benzeyen bir resim var. Evilol 1984 yılından Android logosunu bulmuş adamlar.
İlk sürüm böyleydi arkadaşlar. 1984'ün işletim sistemi olduğu için incelenecek pek bir tarafı yok haliyle. O yüzden hemen ikinci sürüme geçelim.
| Macintosh System Software 2.0 |
İkinci sürümde gösterecek bir yenilik yok esasında. İkinci sürüm daha çok kaputun altına odaklanıyordu çünkü. Bu sürümle birlikte Macintosh bilgisayarların açılış süresi %20 daha da azaltılmış. Ayrıca Apple'ın ImageWriter yazıcıları için olan program daha da geliştirilmiş. O dönemler resim basmaya yarayan bir yazıcıydı bu. Finder ise 1.1 sürümünden 4.1 sürümüne atladı birden. Ayrıca diskleri çıkarmak için çöp kutusuna sürükleme olayı da ilk kez bu sürümle geliyor. macOS üzerinde diski çıkarmak için çöp kutusuna sürükleyebiliyordunuz. Bu özellik ilk bu sürüm ile gelmiş.
Bu sürümün dosya sistemi kaynaklı bir sıkıntısı da var. MFS adında ki bir dosya sistemini kullanıyordu ilk iki macOS sürümü. O zamanlar henüz HFS kullanılmadığı için, masaüstünü yeniden oluşturmak tüm dosyaların masaüstünden kaldırılması ve hepsinin bir diskin doğrudan köküne girmesi anlamına geliyordu. Ayrıca MFS iç içe klasörleri desteklemiyordu. Yani bir klasörün içerisinde başka klasör açmanızın imkanı dahi yoktu. Ek olarak bu sürüm Steve Jobs'un geliştirilmesine katkıda bulunduğu son klasik macOS sürümüdür. 1985 yılında şirketten kovuluyor çünkü.
| Macintosh System Software 3.0: Steve Jobs'sız İlk Sürüm |
Geldik üçüncü sürüme. Bu sürüm 1986 yılında çıkmış olup, Steve Jobs'ın olmadığı ilk macOS sürümüdür. Kendisi o yıllarda kendi kurduğu şirketten kovulmuştu. Yani Mac OS 9'a kadar olan sürümlerin hepsi Steve Jobs olmadan yapılmıştı. System 3.0 yine daha çok kaputun altına odaklanan bir sürümdü. Klasik sürümlerde Mac OS 7 ve 8 dışında görsel değişiklik içeren bir sürümde olmamıştır zaten. Bu sürüm ile Finder artık 5.1 sürümüne güncelleniyor. Artık çok daha hızlı ve duyarlı bir hale geliyor. Bunu ise disk önbelleği adında ki bir özelliğe borçluydu.
MFS dosya sistemi yerini HFS dosya sistemine bırakıyor. MFS dosya sisteminin boyut kısıtlamaları ve yavaşlığı da çözülmüş oluyor böylece. MFS esasında küçük ve yavaş depolama birimleri (Floppy Disk gibi) için tasarlandığından, sabit disklerde sorun çıkartıyordu. HFS ise direkt sabit diskler için tasarlanmıştı. Ve HFS'nin gelmesiyle artık iç içe klasör oluşturma özelliği de geliyor.
Bu sürüm ile değişen tek şey kontrol paneli. Biraz daha düzenlenmiş ve anlaşılır hale getirilmiş. Ek olarak bu sürüm çıktığı dönem o kadar çok beğeniliyor ki, dönemin popüler teknoloji dergisi InfoWorld tarafından yılın işletim sistemi ödülünü alıyor.
| Macintosh System Software 4.0 |
Gelelim dördüncü sürüme. Bu sürüm Ocak 1987 tarihinde piyasaya çıkıyor. Finder 5.1'den 5.4'e atlıyor. Ve hiçbir değişiklik yok gösterecek.
Sadece performansı arttırmaya odaklı bir sürüm olarak çıkıyor. Ha bir de Macintosh 128K'ya desteği kesen ilk sürüm kendisi.| Macintosh System Software 4.2/5.0 |
Bu sürüm için System Software 3.0'ın gerçek devamı denebilir. System Software 4.0'ın bir güncellemesi olsa da baya bir değişiklik içeriyor. En basitinden artık hakkında kısmının tasarımını daha anlaşılır hale getiriyorlar. Artık hakkında kısmında toplam RAM miktarı, kullanılmayan blokların miktarı ve disklerin doluluk oranları gözüküyor. Ayrıca Finder ve Sistem sürümü de yer alıyor. Baktığımızda Finder'ın 6.0 sürümüne atladığını görebiliyoruz. Ki Finder o dönem için çok büyük bir özellik denebilecek "Multitasking" özelliğine kavuşuyor. Yani artık Photoshop'da düzenleme yaparken bir yandan başka bir uygulama ile de meşgul olabilecektiniz. Önceki sürümlerde başka bir uygulama açarsanız diğeri donduruluyordu.
Bu sürüm ile gelen değişikliklere bir göz atalım;
• Mac hakkında kısmı güncellendi. Artık daha fazla bilgi içeriyor.
• MultiFinder ile Macintosh'lara çoklu görev özellikleri kazandırıldı.
• Renkli ekranlar için destek sunulmaya başlandı. Bazı Macintosh'lar için kısmi renk desteği eklendi.
• Denetim masası tekrar güncellendi.
• Menü çubuğunun sonuna MultiFinder için bir simge eklendi.
• MiniFinder kaldırıldı. (Eski sürümlerde Finder'ın küçük bir alternatifi olarak eklenmişti.)
Ve tüm bu değişiklikler ile sistem boyutu tam beş kat daha arttı 4.0 ve 4.1'e göre. System 4.2 o dönem için devasa boyutlarda bir güncellemeydi anlayacağınız. Ki normalde adının 5.0 olması gerekiyordu. Lakin 4.2 olarak koyulmuş ismi. Bundan sonra System Software 6 gelmekte lakin o sonraki bölümün konusu.
- Kapanış -
Bugün sizlerle ilk 5 klasik macOS sürümünü inceledik. Genel olarak bakarsak o dönemler için çok iyi bir işletim sistemi. Sizi hiçbir komutla falan uğraştırmıyor. Veriyor arayüzü ve işini yap diyor. Macintosh System Software'ı o dönemler gören Microsoft'da MS-DOS ile müşteri kaybettiğini fark edince Macintosh System Software'ı biraz değiştirip Windows diye piyasaya sürüyor. Gerisi malum Apple ve Microsoft kavgası.
Uzun bir aranın ardından Beta'dan Finale serisi ile tekrar karşınıza çıkmış bulunmaktayım. Bundan sonra uzun bir macOS serüveni olacak yazının başında dediğim gibi. Bir sonraki bölümde görüşmek üzere, hoş çakalın.
PossibleTurco 2021
